Mâm ngũ quả là phần rất quan trọng đặt trên bàn thờ gia tiên vào ngày Tết. Đây là nét văn hóa đặc trưng của người Việt với ý nghĩa rất quan trọng. Mỗi địa phương và vùng miền lại có cách bày trí khác nhau. Vậy, mâm ngũ quả ngày Tết cần có những loại trái cây nào? Nên bày mâm ngũ quả thế nào cho đẹp và hút được nhiều tài lộc cho gia chủ? Bài viết này sẽ giúp bạn có thêm kinh nghiệm khi lựa chọn trái cây và cách bày mâm ngũ quả.
Mục lục
1. Mâm ngũ quả có ý nghĩa gì?
Mâm ngũ quả là gì?
Mâm ngũ quả là khái niệm mà chúng ta ai cũng nghe rất nhiều. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu hết ý nghĩa của nó, đặc biệt là với những người trẻ tuổi. Có thể hiểu rằng, mâm ngũ quả là khái niệm dùng để chỉ một mâm trái cây với 5 loại quả khác nhau.
Mâm ngũ quả không chỉ được bày biện trong các ngày Tết nguyên đán, Tết trung thu mà còn được nhiều gia đình người Việt bày trên bàn thờ gia tiên hàng ngày, bàn tiếp khách…
Ý nghĩa của mâm ngũ quả
Các loại trái cây được bày trên mâm ngũ quả thể hiện ước muốn của gia chủ. Điều này dựa trên màu sắc, cách sắp xếp và cả tên gọi của các loại quả này.
Những loại trái cây này tượng trưng cho ước nguyện của gia chủ thông qua tên gọi và màu sắc cũng như cách sắp xếp chúng trên mâm ngũ quả.
Trong kinh Vu Lan Bồn, 5 loại trái cây với 5 màu. Con số 5 tượng trưng cho Ngũ phúc lâm môn:
- Phú: sự giàu có, của cải dồi dào
- Quý: tượng trưng cho các phẩm chất sang trọng
- Thọ: thể hiện sự sống lâu trăm tuổi
- Khang: có nhiều sức khỏe
- Ninh: cuộc sống luôn được bình an
Theo Phật Giáo, mâm ngũ quả với 5 màu sắc của tượng trưng cho “ngũ thiện căn”:
- Tín căn (lòng tin)
- Tấn căn (ý chí kiên trì)
- Niệm căn (ghi nhớ)
- Định căn (tâm không loạn)
- Huệ căn (sáng suốt)
Ngày nay, việc bày biện mâm ngũ quả ngày Tết được cải tiến nhiều hơn theo hướng trang trí cho đẹp chứ không chỉ đơn thuần mang ý nghĩa tâm linh hoặc phong thủy như ngày xưa.
Điều này lý giải tại sao nhiều gia đình bày mâm ngũ quả không chỉ dừng lại ở con số 5 loại trái cây mà có thể là 8 – 10 thậm chí nhiều hơn.
2. Mâm ngũ quả ngày Tết ở miền Bắc có gì?
Đối với người miền Bắc, quan niệm về một mâm ngũ quả đẹp, đúng và chuẩn thì bắt buộc phải có đầy đủ các loại trái cây cần thiết như: chuối xanh, bưởi, phật thủ, quất cảnh, dứa. Ngoài ra, cũng có thể bày thêm cả ớt, sung, hồng…
Dù bày biện và trang trí rực rỡ, bắt mắt ra sao thì mâm ngũ quả miền Bắc cũng cần đảm bảo sự hài hòa. Đặc biệt là phải theo đúng ngũ hành:
- Kim: màu trắng
- Mộc: màu xanh lá
- Thủy: màu đen
- Hỏa: màu đỏ
- Thổ: màu vàng
Cần lưu ý rằng, chuối sử dụng để bày trong mâm ngũ quả phải là nải và là chuối xanh. Điều này thể hiện sự quần tụ, đầm ấm và sum vầy. Trong khí đó, bưởi phải là màu vang để biểu thị sự thịnh vượng, may mắn và giàu sang.
Nhiều gia đình lựa chọn phật thủ để thay thế quả bưởi với ngụ ý phật thủ giúp lưu giữ thần, phật và gia tiên trong nhà. Từ đó giúp tổ tiên phù hộ con cháu được bình an, làm ăn may mắn và phát đạt.
Quả ớt, hồng với màu sắc nổi bật được trang trí xen kẽ giữa các quả chuối với mục đích cầu mong sự thành đạt và may mắn. Quả dứa có mùi thơm dịu thể hiện ước muốn về một năm mới nhiều phúc lộc và an lành.
Người miền Bắc thường bày mâm ngũ quả bằng cách đặt nải chuối xanh ở dưới cùng với tác dụng đỡ lấy các loại quả còn lại. Chính giữa nải chuối đặt bưởi hoặc phật thủ. Các loại quả còn lại xếp hài hòa bên cạnh.
3. Mâm ngũ quả ngày Tết miền Trung có những loại trái cây nào?
Mâm ngũ quả của người miền Trung thường đơn giản hơn rất nhiều so với miền Bắc hoặc miền Nam. Nguyên nhân là vì đặc điểm thiên nhiên nhiều bão lũ, các loại trái cây không quá phong phú.
Người miền Trung cũng không câu nệ hình thức mà coi trọng sự thành tâm, có gì cúng nấy. Một số loại trái cây người miền Trung thường dùng để bày biện mâm ngũ quả bao gồm:
- Thanh long
- Chuối
- Dưa hấu
- Mãng cầu
- Dứa
- Sung
- Cam
- Quýt
4. Các loại trái cây cần có trong mâm ngũ quả miền Nam
Người miền Nam thương bày mâm ngũ quả với ước nguyện: “Cầu vừa đủ xài sung” được lý giải theo cách phát âm lái đi một chút. Ý nghĩa của mâm ngũ quả này chính là mong muốn năm mới sung túc và đầy đủ. Theo đó, 5 loại quả tương ứng được sử dụng bao gồm:
- Mãng cầu
- Dừa
- Đu đủ
- Xoài
- Sung
Đặc biệt, người miền Nam quan niệm rằng: các loại trái cây không tốt và cần tránh thờ cúng theo cách phát âm như:
- Quả chuối: “chúi nhủi”, việc làm ăn và kinh doanh gặp nhiều trở ngại, không thể phất lên được
- Quả lê: lê lết, đổ bể, dễ thất bại
- Quả cam, quýt: “Quýt làm cam chịu”, dễ gặp chuyện xui xẻo, tai bay vạ gió…
Cách bày mâm ngũ quả của người miền Nam thường gặp nhất chính là đặt các loại quả có hình dáng to (đu đủ, dừa, xoài )lên mâm trước. Việc này giúp đỡ các loại quả khác. Sau đó mới xếp các loại quả còn lại lên mâm.
5. Lưu ý để bày mâm ngũ quả đẹp và hút tài lộc cho gia chủ
Việc bày trí mâm ngũ quả ngày Tết tưởng chừng như đơn giản, chỉ cần đủ các loại trái cây và sắp xếp sao cho đẹp mắt là được. Thế nhưng, bạn cũng cần lưu ý từ khâu lựa chọn các loại quả cho tới cách bày trí để đảm bảo mâm ngũ quả thể hiện được thành ý, đầy đủ ước nguyên và tươi lâu trong suốt những ngày Tết.
Trái cây bày ngũ quả phải là trái cây thật, tuyệt đối không dùng loại quả giả vì điều này không thể hiện sự thành kính và thật tâm đối với tổ tiên và các bậc thần linh.
Không nên chọn trái cây chín để bày mâm ngũ quả. Nguyên nhân là vì quả chín bày lên mâm sẽ rất nhanh hỏng. Trong khi đó, mâm ngũ quả cần trưng trong nhiều ngày Tết. Bạn nên chọn quả già, có thể là quả ương và phải còn cứng tay khi lựa chọn.
Không nên rửa sạch trái cây khi bày mâm ngũ quả. Nhiều người lầm tưởng rằng rửa qua sẽ giúp trái cây sạch sẽ hơn. Nhưng việc này khiến trái cây nhanh hỏng hơn do bị đọng nước. Chỉ nên dùng khăn mềm lau sạch quả rồi bày lên mâm.
Nên chuẩn chị mâm ngũ quả trước đêm 30 Tết (nếu là tháng thiếu thì là đêm 29 Tết).
Trên đây chính là những chia sẻ về cách bày trí mâm ngũ quả ngày Tết cũng như những kiêng kỵ cần tránh. Từ đó, giúp bạn có thể bày mâm ngũ quả đầy đủ, đúng cách và có ý nghĩa phong thủy cũng như tâm linh, thu hút tài lộc cho gia đình.
